هریک از زن و شوهر پس از فوت دیگری از او ارث می برد و در کنار سایروراث سهم او محاسبه وبه او داده می شود. تواریث بین زن وشوهر هنگامی برقرار می شود که رابطه زوجیت آنان دائمی باشد پس در ازدواج موقت یا به اصطلاح عموم موقت یا به اصطلاح عموم صیغه رابطه تواریث بین زن و شوهر برقرار نمی شود.
1- فوت زوج :با فوت شوهر ،همسرش از او ارث می برد. اگر شوهر دارای فرزند یا نوه باشد سهم را زن یک هشتم واگر فرزند یا نوه نداشته باشد سهم زن یک چهارم از اموال شوهر است.اما در اینجا باید به دو نکته توجه کرد .اول آنکه فرقی نمی کند شوهر از این زن فرزند یانوه داشته باشد یا زن دیگر،پس اگر شوهر دارای فرزند و یا نوه بود سهم زن او یک هشتم از اموال بجا مانده از اموال اوست.نکته دوم آنکه ،زن از همه اموال به جا مانده از شوهر ارث نمی برد بلکه فقط از 1-اموال منقول مانند ،اتومبیل، قالی ،طلا و...2-قیمت بنا ودرخت نه عین آنها یعنی اگر اموال بجا مانده از شوهر مبلغ بیست میلیون تومان وجه نقد ویک آپارتمان وصداصله درخت گردو باشد زن با فرض وجود اولاد برای متوفی فقط از یک هشتم مبلغ بیست میلیون تومان،و قیمت آپارتمان و صد اصله درخت گردو ارث می برد نه از عین آپارتمان و صداصله درخت و محاسبه قیمت آپارتمان یا صد اصله درخت به این نحوه محاسبه می شود که ساختمان یا درخت با فرض استحقاق بقاء در زمین بدون اجرت ارزیابی می شوند .یعنی قیمت خود ساختمان بدون آنکه ارزش زمین محاسبه شود.
پرسش :اگر شوهر فوت کند واز طبقه اول ورثه ای نداشته باشد یعنی پدر،مادر،پدر بزرگ یا مادر بزرگ ویا فرزند ویا نوه نداشته باشد سهم الارث همسرش چه میزان است؟
پاسخ:اگر شوهر فوت کند واز طبقه اول ورثه ای نداشته باشد واز وارث طبقه دوم وسوم ورثه او باشند برای مثال شوهر فقط برادر و خواهر یا عمو وعمه داشته باشدسهم زن از اموال بجا مانده از متوفی یک چهارم خواهد بود یعنی باز هم یک چهارم از اموال منقول و قیمت بنا و درختان.
پرسش :آیا زن از سرقفلی هم ارث می برد؟
پاسخ : بله ،همانند سایر وارث از سر قفلی ارثی برد و سهم او حسب مورد یک چهارم یا یک هشتم آن است .
پرسش:اگر متوفی دارای چند زن باشد تقسیم ارث چگونه است؟
پاسخ:در صورت تعدد زوجات حسب مورد یک چهارم یا یک هشتم اموال به جا مانده از متوفی به همسران او می رسد که به طور مساوی بین آنان تقسیم می شود.
پرسش:آیا بعداز طلاق هم بین زوجین رابطه توارث برقرار است؟
پاسخ: اگر شوهر زن خودش را به طلاق رجعی مطلقه کند هر یک از آنها که قبل از پایان عده بمیرد دیگری از او ارث می برد ولی اگرفوت بعدازپایان عده باشد رابطه توارث برقرار نمی شود و در سایر طلاقها نیز رابطه توارث بعد از طلاق برقرار نمی شود چه قبل وچه بعد از عده باشد.
پرسش:البته باید توجه داشت که اگر شوهر در حال بیماری همسرش راطلاق دهد (هر طلاقی ) و ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان بیماری فوت کند زن اواز وی ارث خواهد برد،البته به شرط آنکه زن در این مدت ازدواج نکرده باشد.همچنین باید دانست که اگر مردی در بیماری زنی را عقد کند ودر همان حالت بیماری و قبل از دخول بمیرد زن از او ارث نمی برد ولی اگر بعد از دخول یا بعداز سلامتی از آن مرض فوت کند زن از او ارث می برد.
پرسش:اگر شوهر غیر از زن ورثه دیگری نداشته باشد آیا زن از همه اموال او ارث می برد؟
پاسخ:خیر در صورت نبودن هیچ وارث دیگر به غیر از زوجه ،زن فقط یک چهارم از اموال به جا مانده از شوهر را به ارث خواهد برد و بقیه اموال در حکم اموال اشخاص بلا وارث است وبه ولی امر مسلمین رسیده تا برابر مقررات شرع با آن رفتار شود. اما اگر زن فوت کند و وارثی به جز شوهر نداشته باشد تمام اموال به جا مانده از زن به شوهر خواهد رسید.
2-فوت زن :با فوت زن شوهر در کنار سایر وارث از اموال بجا مانده از زن ارث می برد. اگر زن دارای اولاد یا نوه باشد سهم شوهر یک چهارم واگر نباشد سهم او یک دوم از اموال است وبقیه اموال مابین سایر وراث تقسیم می شود واگر زن ورثه ای جز شوهر نداشته باشد تمام اموال به او خواهد رسید.
پرسش:اگر زنی فوت کند ودارای همسر وپدر ومادر باشد.آیا پدر و مادر او از مهریه او ارث می برند؟
پاسخ:با فوت زن کلیه حقوق ومطالبات او به ورثه او می رسد از جمله حقوق زن مهریه اوست که اگر در زمان حیات او از شوهر استیفائ ونگرفته باشد این حق به ورثه اش می رسد از این رو در این مثال پدر و مادر او از مهریه ارث برده و برای محاسبه مهریه سهم شوهر از مبلغ مهریه کسر و مطابق سهم الارث پدر و مادر به آنها داده خواهد شد.
آیا میدانید نحوه توقیف اموال غیر منقول چگونه است؟
اموال غیر منقول بر دو دسته اند:
الف-آنهایی که به ثبت رسیده اند.
ب-آنهایی که سابقه ثبت ندارند. قسمت اجرا در مورد اموال غیر منقول ثبت شده توقیف مال غیر منقول را با ذکر شماره وپلاک و مشخصات ملک به طرفین و اداره ثبت محل اعلام می کند.و اداره ثبت اسناد و املاک ،بر مبنای این اعلام مراتب تو قیف مال را در دفتر املاک ثبت می کند .و در خصوص مال غیر منقولی که سابقه ثبت ندارد هنگامی می توان آن مال را به عنوان مال محکوم علیه توقیف کرد که محکوم در آن تصرفات مالکانه داشته باشد ویا اینکه به موجب حکم نهایی مراجع قضایی مالک آن شناخته شده باشد.
پرسش:آیا توقیف یک ملک موجب توقیف منافع آن هم می شود؟
پاسخ:توقیف مال غیرمنقول مانند یک خانه یا یک مغازه موجب توقیف منافع آن یعنی برای مثال اجاره بهای آن نمی گردد. در اینجا باید به یک نکته توجه داشت و آن اینکه ،چنانچه عواید یکساله مال غیرمنقول به تشخیص دادگاه برای پرداخت محکوم به و هزینه اجرایی کافی باشد و محکوم علیه حاضر شود که از عواید ملک،محکوم به داده شود دیگر عین ملک توقیف نمی شود و فقط عواید آن توقیف نمی شود و فقط عواید آن توقیف و محکوم به از آن وصول می شود . در هر صورت دایره اجرا مکلف است توقیف منافع ملک را نیز به اطلاع اداره ثبت اسناد و املاک محل برساند.
چند نکته در خصوص ارزیابی وحفظ اموال غیر منقول
*ارزیابی مال غیر منقول همانند مال منقول که در قسمت گذشته توضیح دادیم به عمل می آید
*پس از ارزیابی ،مال غیر منقول موقتا به مالک یا متصرف مالک یا متصرف ملک تحویل داده می شود.
*اگر عواید ملک وجه نقد باشد ،به دایره اجرا تحویل می شود و در غیر وجه نقد تحویل امین خواهد شد.
آیا می دانید نحوه توقیف اموال منقول چگونه است؟
در مورد توقیف اموال منقول توجه به نکات زیر ضروری است:
*اموال منقولی که خارج از محل سکونت یا محل کار محکوم علیه باشد در صورتی توقیف می شود که دلایل کافی برای تعلق این اموال به محکوم علیه در دسترس باشد.
*اگر مال منقول در تصرف شخص دیگری غیر از محکوم علیه باشد و آن شخص نسبت به آن ادعای مالکیت داشته باشد ویا آن که شخص متصرف (شخص ثالث )آن مال را متعلق به دیگری معرفی کند به عنوان مال محکوم علیه توقیف نخواهد شد.البته اگر خلاف ادعای متصرف ثابت شود او مسئول جبران خسارت محکوم له خواهد بود.
*از اموال موجود در محل سکونت زن وشوهر آنچه معمولا وعادتا مورد استفاده ی اختصاص زن باشد متعلق به شوهر وبقیه مشترک بین آنان محسوب می شود مگر آنکه خلاف آن ثابت شود.
*اگر مال منقول معرفی شده در جایی قرار گرفته باشد که درب آن بسته باشد وازباز کردن آن خودداری شود،مامور اجرا با حضور مامورین انتظامی اقدام لازم را برای باز کردن درب و توقیف مال معمول می دارد و در مورد باز کردن محلی که کسی در آن نیست با حضور نماینده دادستان درب باز خواهد شد.
*مامور اجرا قبل از توقیف اموال منقول ،باید صورتی که مشتمل بر اوصاف کامل اموال از قبیل نوع ،عدد،وزن،اندازه ،وغیره که با تمام حروف و اعداد باشد تنظیم نماید.همچنین باید در هر مورد مشخصات و خصوصیاتی که معرف کامل مال باشد باید نوشته شود.
*هنگامی که شخص ثالث نسبت به مال منقولی که می خواهد توقیف شود مدعی حقی است مامور اجرا مشخصات و خلاصه اظهارات اورا قید می کند.
*اموال منقول حین توقیف ارزیابی می شود. قیمت اموال را محکوم له و محکوم علیه با توافق یکدیگر تعیین می نمایند و هر گاه با یکدیگر به توافق نرسند ویا اینکه اصولا حین توقیف حاضر نباشند قیمت اموال توسط ارزیاب تعیین می شود.
*تعیین ارزیاب با توافق طرفین است ودر صورت عدم توافق ویا عدم حضور محکوم علیه مامور اجرا از میان کارشناسان رسمی از بین اشخاص معتمد و خبره ارزیاب را معین می کند وهر گاه هنگام توقیف به ارزیاب دسترسی نباشد قیمتی که محکوم له تعیین می کند برای توقف مال ملاک عمل است .
ر حالت اخیر مامور اجرا نسبت به ارزیاب و تقویم مال به قید فوریت عمل خواهد کرد.
*نظریه ارزیاب بلا فاصله به طرفین ابلاغ می شود و هر یک می توانند ظرف سه روز از تاریخ ابلاغی ارزیابی به آن اعتراض کنند.دادگاهی که حکم به وسیله آن اجرا می شود به اعتراض رسیدگی می کند .
*دستمزد ارزیاب به وسیله مامور اجرا معین شده که پرداخت آن به عهده محکوم علیه است.
*اموال منقول توقف شده در همان جا که هست حفظ می شود مگر آنکه نقل اموال به محل دیگر ضرورت داشته باشد. اموال توقیف شده برای حفاظت به شخص مسئولی که حافظ نامیده می شود ،سپرده خواهد شد.حافظ نسبت به این اموال امین محسوب می شود وحق ندارد از آن اموال به نفع خود استفاده کند ویا آن را به کسی بدهد.
هرگاه مال منقول متعلق به محکوم علیه نزد شخص ثالثی (اعم از حقیقی و حقوقی)باشد یا مورد در خواست توقیف طلبی باشد که محکوم علیه از شخص ثالث دارد اخطار متضمن رونوشت اجراییه به شخص ثالث ابلاغ می شود و مراتب فورا به محکوم علیه نیز ابلاغ می گردد.
*شخص ثالث پس از ابلاغ مذکور نباید مال یا طلب توقیف شده را به محکوم علیه بدهد وباید طبق دستور مدیر اجرا عمل کند ودر صورت تخلف مسئول جبران خسارت وارده به محکوم له خواهد بود.
*اگر شخص ثالث منکر وجود مال یا طلب محکوم علیه نزد خود باشد ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اخطاریه مراتب را به قسمت اجرا اطلاع دهد والامسئول خسارتی که به محکوم له از این طریق وارد آمده ،خواهد بود.
*هر گاه شخص ثالث از پرداخت وجه نقد یا طلبی که نزد او توقیف شده امتناع کند به میزان آن وجه ،از دارای اش توقیف خواهد شد.
پرسش:آیا حقوق و مزایای کارکنان دولت و سازمانهای وابسته به دولت و شرکتهای دولتی و شهرداریها وبانکها در صورتی که کارکنان مزبور محکوم علیه باشند قابل توقیف است؟
پاسخ:از حقوق و مزایای کارکنان مزبور در صورتی که دارای زن یا فرزند باشند یک چهارم واگر مجرد باشند یک سوم توقیف می شود.البته حقوق ومزایا کارکنان دولت مدیر اجرا مراتب را به سازمان مربوطه ابلاغ ورئیس یا مدیر سازمان دولتی مکلف است از حقوق و مزایای محکوم علیه کسر ،وبه قسمت اجرا بفرستد.شایان ذکر است توقیف حقوق و مزایای استخدامی مانع از توقیف اموالی نیست که محکوم له از محکوم علیه معرفی می کند. البته در این حالت اگر مال معرفی شده برای مطالبه محکوم به ،کافی باشد توقیف حقوق و مزایای استخدامی محکوم علیه متوقف می شود.
